“`html

Netanyahu’dan Trump’a Nobel Barış Ödülü Adaylığı

İsrail’in Başbakanı Binyamin Netanyahu, ABD Başkanı Donald Trump’ı Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterdiğini duyurdu. Bu durum, Trump’ın uzun süredir arzuladığı bir hedef olarak biliniyor.

Netanyahu, ödül komitesine ilettiği mektubu Trump’a sunarken “Şu an birçok ülkede ve çeşitli coğrafyalarda barışı tesis ediyor”şeklinde bir açıklamada bulundu.

Netanyahu’nun bu zihniyeti yalnızca kendisine ait olmayabilir.

Haziran ayında Pakistan, Trump’ı Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterme niyetini açıkladı ve bunun gerekçesi olarak Trump’ın Mayıs ayında Hindistan ile Pakistan arasında ateşkes müzakerelerine katkı sağlama çabasını gösterdi.

Fakat ABD’nin ertesi gün İran’daki nükleer tesislere yönelik gerçekleştirdiği saldırılar, bu önerinin sosyal medyada eleştiri almasına neden oldu.

Dünyanın en prestijli ödüllerinden biri olarak kabul edilen Nobel Barış Ödülü, İsveçli bilim insanı ve hayırsever Alfred Nobel tarafından oluşturulan altı ödülden biridir.

Ödülün kazananları, Norveç parlamentosu tarafından seçilen bir komite tarafından belirleniyor.

Eğer Trump bu ödülü kazanırsa, birçok kişi bu kararı sorgulayabilir; ancak barış ödülü, diğer alanlardan çok daha fazla tartışmaya maruz kalmıştır.

Geçmişte ödül almış ve sonradan tartışmalı hale gelen isimler ile dikkat çeken bazı eksiklikleri derledik.

Barack Obama

Obama, 2009 yılında ödülü sadece dokuz ay süresince görevdeyken kazandı.

2009 yılında dönemin ABD Başkanı Barack Obama ödülü aldığında, birçok kişi bu duruma şaşırmıştı; hatta Obama’nın kendisi bile.

2020 yılında yayınladığı anılarında, ödül haberini duyduğunda ilk tepkisinin “Neden?” olduğunu belirtmiştir.

Göreve başlamasından sadece dokuz ay sonra ödül alması bazı çevrelerce erken olarak değerlendirilmiş ve ödül başvuru süresi, Obama’nın görev süresinin başlangıcından yalnızca 12 gün sonra sona ermiştir.

2015’te BBC ile yaptığı bir röportajda Nobel Enstitüsü’nün eski direktörü Geir Lundestad, ödülün verilmesinden sonra pişman olduklarını belirtti.

Obama’nın başkanlık döneminde ABD askerleri Afganistan, Irak ve Suriye’de çeşitli çatışmalara müdahil olmuştur.

Yaser Arafat

Yaser Arafat’ın 1994 yılında ödül kazanması, seçici komite içinde tartışmalara yol açtı.

Filistin lideri Yaser Arafat, İsrail Başbakanı İzak Rabin ve Dışişleri Bakanı Şimon Peres 1994’te Oslo Barış Anlaşması’nı imzalamaları sebebiyle ödüllendirilmişti.

Bu anlaşmanın İsrail-Filistin sorununu çözeceği umuduyla gerçekleştirildiği belirtilirken, geçmişte silahlı mücadele veren birinin ödüllendirilmesi, hem İsrail’de hem de uluslararası alanda tartışmalara yol açmıştı.

Arafat’ın Nobel adaylığı, komite içerisinde de bölünmelere neden oldu; Norveçli siyasetçi Kare Kristiansen, bu durumu protesto ederek komiteden istifa etti.

Aung San Suu Kyi

Aung San Suu Kyi’nin Arakan krizindeki tepkisi, 1991’de kazandığı ödülün geri alınması için çağrılara yol açtı.

Myanmar politikacısı Aung San Suu Kyi, askeri yönetime karşı verdiği barışçıl mücadele dolayısıyla 1991 yılında bu ödülü kazanmıştı.

Fakat, 20 yıl sonra, Birleşmiş Milletler tarafından soykırım olarak kabul edilen Arakanlı Müslümanlarla ilgili insan hakları ihlalleri karşısında sessiz kalması nedeniyle yoğun eleştiri aldı.

Ödülün geri alınması için çağrılar yapılmış olsa da, Nobel Ödülü kuralları böyle bir duruma izin vermemektedir.

Abiy Ahmed

Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, 2019 yılında ödülü kazanmıştı.

Abiy Ahmed, Eritre ile olan uzun süreli sınır ihtilafının çözümündeki rolü nedeniyle bu ödüle değer görüldü.

Fakat, çok geçmeden uluslararası toplum, Ahmed’in ülkenin kuzeyindeki Tigray bölgesine asker göndermesini eleştirmeye başladı ve bu durum çatışmalara neden oldu.

Birleşmiş Milletler, durumu “felakete dönüşen bir vahşet” olarak değerlendirdi.

Wangari Maathai

Wangari Maathai, HIV’in kökenine dair görüşleriyle eleştiri oklarının hedefi oldu.

Kenyalı aktivist, 2004 yılında bu ödülü kazanan ilk Afrikalı kadın olarak tarihe geçti.

Maathai, ödülünü “sürdürülebilir kalkınma, demokrasi ve barışa katkıları” nedeniyle aldı; fakat zamanla HIV ve AIDS konusundaki açıklamaları büyük tartışmalara yol açtı.

Maathai, HIV’in zencileri yok etmek için yaratılmış bir biyolojik silah olduğunu öne sürdü; ancak bunu destekleyen hiçbir bilimsel kanıt bulunmamaktadır.

Henry Kissinger

1973 yılında Henry Kissinger ve Le Duc Tho ödülü kazandılar, ancak Vietnamlı siyasetçi ödülü red etti.

1973’te, dönemin ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger, ödülünü Vietnam Savaşı’nda ateşkes anlaşmasının imzalanmasındaki rolü nedeniyle aldı. Ancak, Kamboçya’daki gizli bombardımanlar ve Güney Amerika’daki askeri rejimlere verdiği destek gibi tartışmalı eylemleri nedeniyle oldukça fazla eleştiri topladı.

Kissinger, ödülü Kuzey Vietnamlı lider Le Duc Tho ile paylaşmasına rağmen, Tho bu ödülü kabul etmedi ve Nobel Komitesi’nde iki kişi, bu karara protesto olarak istifa etti. Amerikan New York Times ise bu durumu “Nobel Savaş Ödülü” şeklinde yorumladı.

Ödüle Layık Görülmeyen Gandhi

Bazen Nobel Barış Ödülü’nün verilmediği isimler de dikkat çeker. Bu bağlamda en çok konuşulan isimlerden biri Mahatma Gandhi‘dir.

Birçok kez aday gösterilen Hint siyasetçi, 20. yüzyılın pasifist hareketinin sembolü olarak asla ödülü kazanamadı.

2006 yılında, Barış Ödülü’nü veren komitenin başkanlığını yürüten Norveçli tarihçi Geir Lundestad, Gandhi’nin bu listede dikkate değer bir eksiklik olduğunu ifade etmiştir.

“`